Tendencja starzenia się społeczeństw jest obecnie zjawiskiem powszechnym w wielu krajach i ma swoje odzwierciedlenie także w świecie wirtualnym. Mamy bowiem do czynienia z sytuacją, kiedy coraz większy procent internautów stanowią ludzie starsi.
Wobec tego faktu postanowiliśmy przeanalizować i porównać wyniki 16 sesji sprawdzających usability stron internetowych. Osiem z nich zostało przeprowadzonych pośród starszych użytkowników (czyli powyżej 65 roku życia), a pozostałe osiem wśród młodszych użytkowników (poniżej 40 lat).
Podczas 40-minutowych sesji poprosiliśmy uczestników o znalezienie informacji na różnych stronach rządowych. Rezultaty tych badań dały nam wyobrażenie na temat tego w jaki sposób starsi użytkownicy różnią się od młodszych jeśli chodzi o korzystanie z internetu.
Przypisywanie winy
Głównym wnioskiem z naszych obserwacji było to, że starsi użytkownicy byli bardziej skłonni do przypisywania winy podczas korzystania z zasobów sieci.
Okazało się, że z ośmiu starszych uczestników trzech obwiniało siebie za wszelkie napotkane trudności (niektóre z komentarzy: „Naprawdę nie mam pojęcia co ja teraz robię”, „To chyba moja wina”, „Zawsze mi się to zdarza”). Jednakże, czterech spośród starszych użytkowników zdawało się obwiniać stronę (strony) za występujące problemy (mówiąc między innymi: „Nienawidzę, kiedy strony to robią”, „Cóż, to jest głupie”, „To nie ma sensu”).
Dostrzegliśmy, że młodsi użytkownicy dużo rzadziej przypisywali bezpośrednio winę za jakiekolwiek trudności, jedynie jeden użytkownik z tej grupy przypisał winę i to w dodatku sobie.
Reakcja emocjonalna
Zauważyliśmy także, że starsi użytkownicy używali dużo bardziej emocjonalnych słów i zwrotów w odniesieniu do stron internetowych niż młodsi.
Wszyscy starsi użytkownicy w swoich spostrzeżeniach stosowali zdecydowanie pozytywne, bądź negatywne słowa, takie jak „uwielbiać”, „nienawidzić”, „głupie”, „przydatne” i „przyjazne”. W rzeczywistości, jeden z uczestników nawet mówił do strony internetowej, zupełnie jakby to było zwierzątko („Dobry chłopiec”)!
Dla porównania, tylko dwóch młodszych uczestników wyrażało się w równie mocnych słowach (obaj wtedy, kiedy mówili o negatywych aspektach strony).
Słabszy model umysłowy
Kolejnym bardzo interesującym wnioskiem było to, że sześciu uczestnikom regularnie nie udawało się przewinąć strony w dół (tzn. nie zrobili tego sześć lub więcej razy w ciągu jednej sesji). To niepowodzenie często prowadziło do ominięcia informacji, która była bezpośrednio związana z ich zadaniem.
Porównując, żaden z młodszych uczestników sesji nie miał kłopotów z przewinięciem strony do dołu sześć lub więcej razy podczas sesji.
Naszym zdaniem, niecałkowite oswojenie się z koniecznością częstego przewijania stron w przeglądarce, jest prawdopodobnie związane z wiekiem starszych użytkowników – a konieczność ta jest charakterystyczna dla technologii komputerowej.
Specjalistyczny język
Dostrzegliśmy również, że starsi użytkownicy rzadziej rozumieli specjalistyczny język. Przykładowo: prośba prowadzącego sesję o „otwarcie (zmaksymalizowanie) zminimalizowanego okienka” nie została zrozumiana przez pięciu starszych użytkowników (dla porównania jedynie dwóch spośród młodszych użytkowników miało ten sam kłopot).
Zauważyliśmy też, że starsi użytkownicy co najmniej dwa razy częściej niż młodsi nie rozumieli pojęć „strona główna”, „URL” oraz „przeglądarka”.
Rozpoznawanie odnośników
Nasza sesja pokazała, że, jako grupa, starsi uczestnicy dużo częściej klikali na elementy strony nie będące linkami (średnio 14 razy w ciągu sesji, podczas gdy młodszym uczestnikom zdarzało się to przeciętnie 5 razy na sesję).
Wszyscy starsi użytkownicy zgłaszali nam, że preferują strony, na których odwiedzone już linki mają inny kolor, podczas gdy tylko pięciu z młodszych użytkowników uważało tę kwestię za znaczącą.
Niechęć do ściągania plików
Pięciu spośród ośmiu starszych uczestników przejawiało dużą niechęć do ściągania dokumentów z sieci ponieważ „obawiali się błędów [tzn. wirusów] i tego typu rzeczy”. Żaden z młodszych uczestników nie wyraził takich obaw.
Częstsze użycie mechanizmów wyszukiwania
Tylko dwie osoby spośród grupy młodszych uczestników naszych badań użyły dostępnych narzędzi wyszukiwania, podczas gdy w grupie starszych uczestników zdecydowało się skorzystać z nich sześć osób. Możliwe, że stało się to dla nich środkiem na zrekompensowanie sobie widocznych trudności czy niedogodności podczas tradycyjnego przeglądania stron.
Powinniśmy zwrócić uwagę na to, że wszyscy użytkownicy oczekiwali od stron, aby te posiadały pojedynczą funkcję „Szukaj”, która przeszukiwałaby całą zawartość strony.
Powolne czytanie i wykonywanie zadań
Nasi starsi użytkownicy potrzebowali średnio ponad dwa razy więcej czasu niż młodsi, aby wykonać zadanie.
Trzech z naszych starszych uczestników wykazywało także tendencję do przeczytania całego tekstu na stronie przed podjęciem decyzji o dalszych czynnościach. Spośród młodszych uczestników nikt tak nie robił.
Preferowanie „wielkiego i prostego” designu
Siedmiu ze starszych uczestników informowało, że jakakolwiek czcionka mniejsza niż 12-punktowa była zbyt mała, aby móc czytać komfortowo – lecz mimo to, że wszyscy użytkownicy zgodnie stwierdzili, iż możliwość samodzielnej zmiany tekstu na ekranie byłaby dobrym pomysłem, tylko jeden z nich wiedział jak to zrobić za pomocą przeglądarki.
Wszyscy starsi uczestnicy woleli też rozdzielczość 800×600 niż 1024×768.
Nasze zalecenia
Choć, oczywiście, potrzeba większej ilości badań nad preferencjami i zachowaniami starszych użytkowników związanymi z korzystaniem z sieci, chcielibyśmy zasugerować co następuje:
– Projektanci powinni wymyślać nowatorskie sposoby zakomunikowania faktu, że strona nie jest ukończona i wymaga przewijania.
– Jeśli to możliwe, powinno się unikać fachowych terminów. Tam, gdzie występuje konieczność ich użycia, zrozumiałe wyjaśnienie musi być łatwo dostępne (włączając w to przykłady, jeśli ich użycie jest zasadne).
– Łącza powinny być identyfikowane w zgodny i oczywisty sposób (np. niebieskie, pogrubione, podkreślone; czerwone podczas najechania na nie myszką).
– Przyciągające uwagę elementy strony (np. nagłówki, obrazki, ikony, polecenia itp.) powinny być linkami.
– Odwiedzone odnośniki powinny zmieniać kolor.
– Udostępniaj HTML-ową wersję tak dużej ilości treści, jak to tylko możliwe i nie wymagaj od użytkowników zainstalowania oprogramowania (nawet Adobe Acrobat), aby mieć dostęp do informacji.
– Uczyń treść tak zwięzłą i przejrzystą jak możesz. Rozważ udostępnienie dwóch wersji tej samej treści („podstawowej” i „szczegółowej”) i pozwól użytkownikom zdecydować, z której chcą skorzystać.
– Strony powinny zamieszczać link 'Powiększ tekst’ za towarzyszącymi ilustracjami lub ikonami i zawsze używać dużego kontrastu do wyświetlenia tekstu np. czarny tekst na brudnobiałym tle (notabene używanie brudnobiałego tła jest bardziej wskazane niż białego, ponieważ zmniejsza ryzyko nadwyrężenia wzroku u ludzi, którzy wolno czytają).
– Dawaj wyraźne polecenia, używając trybu rozkazującego (np. „Zobacz więcej szczegółów…”, „Znajdź…”, itd.).
Wnioski
Starsi użytkownicy są odbiorcami, których liczba i znaczenie zwiększy się w ciągu kilku lat. Nasze badania wykazują, że jest dużo prostych rzeczy, które możemy zrobić, aby pomóc im w korzystaniu z internetu.
Uważamy, że byłoby wskazane, aby te zalecenia zostały wzięte pod uwagę przez wszystkie strony i że powinno się czynić dalsze starania, aby rozpowszechniać naszą wiedzę na temat projektowania dla tych użytkowników.
Tim Fidgeon
Autor tego artykułu jest redaktorem znakomitego serwisu , polecamy!